Yeryüzünde En Çok Eziyet Çeken Hayvan: Kafes Tavuğu
Dr. Engin Arıkan
Endüstriyel hayvancılığın en kötü hali.
Bu yazı endüstriyel yumurta üretiminde kullanılan hayvanlar hakkında. Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2021 verilerine göre Türkiye’de 121.000.775 (121 milyon 775) “yumurtacı” tavuk var. Bunların önemli bir kısmı kafes sistemlerinde yetiştiriliyor. Yani bir restorana gittiğinizde veya bir kafede oturduğunuzda veya bir otelde konakladığınızda size servis edilen yemek ve ürünlerdeki yumurta aşağıda anlatılan şartlarda yetiştirilen hayvanlardan gelmesi olası. Bu yazıda kafes sistemini açıklayacak ve hayvanların yaşadığı eziyetlerin neler olduğuna bakacağız.
Kafes sistemi nedir? Neden endüstri tarafından tercih edilmektedir?
Kafes sistemi, adından da anlaşılacağı üzere, hayvanların kafeslerde yetiştirildiği bir sistemdir. Bu sistem endüstriyel hayvancılıkta sadece yumurta sektöründe kullanılır. Kafeste hayvanlara ortalama bir dosya kâğıdı kadar yaşam alanı düşer. Bu hayvanlar tüm hayatları (9 ila 15 ay) boyunca kafeste tutulurlar, hiç çıkmazlar. Kafesler demir tellerden oluşur. Hayvanların yemlikleri ve sulukları kafesin hemen önünde bulunur.
Kafes sistemi hayvanların yem ihtiyacını düşürür çünkü hayvanlar haliyle bu sistemde pek hareket edemezler. Bu da birim yumurta başına verilmesi gereken yem miktarını düşürdüğü için yem maliyetlerini azaltır. Kafes sisteminin bir diğer “avantajı”, daha az işgücü gerektirmesidir. Tüm hayvanlar kafeste olduğu için kümesin bakımı ve işletmesi daha kolaylaşır. Üretici şirket daha az işçi çalıştırdığı için daha çok kar eder.
Öte yandan bu sistem hayvanların kendileri açısından hiç de karlı veya avantajlı değildir. Aşağıda hayvanların kafes sisteminde yaşadıklarına bakacağız. Kafes sistemine alternatif diğer üretim biçimlerinde (kafessiz-cage free, serbest gezen-free range, organik) de hayvan eziyeti mevcuttur. Ancak kafes sisteminde özel olarak bu sistemin özelliklerinden kaynaklanan, sadece bu sisteme özgü hayvan refahı sorunları vardır. Bu yazıda özel olarak bunlara bakacağız.
Hareket edebilme
Kafes sisteminde hayvanların yaşam alanı tavuk başına yaklaşık bir dosya kâğıdı kadardır. Bu nedenle en doğal davranışlarını bile rahatça gerçekleştiremezler. Örneğin kanatlarını çırpma, gezinme, silkelenme, zıplama, gerinme, kuyruk sallama gibi içgüdüsel hareketleri icra edemezler. Tavuklar tüm hayatları boyunca tel kafeslerde oldukları için toprağa da ayak basmazlar. Bu sebeple bir başka içgüdüsel davranışları olan eşeleme hareketini de yapamazlar.
Hareketsizlik hayvanların kemik gelişimini olumsuz etkiler ve stres seviyelerini yükseltir. Stres aynı zamanda hayvanlar arasındaki agresif davranışları da arttırır. Kafes içinde bu tip kavgalar sıkça yaşanır ve hayvanlar kaçacak alanları olmadığı için çoğu zaman yaralanırlar.
Tüneme
Tavuklar, kuştur. Çoğu kuş gibi tavuklar da uyumak için yüksek yerlerde tünemek ister. Ancak kafeslerde tünek yoktur. Hayvanlar bu nedenle hayatları boyunca hiçbir zaman doğalarına uygun bir şekilde dinlenemez.
Hayvan refahı çalışmaları, tüneyememenin tavuklar için neredeyse açlık kadar büyük bir rahatsızlık verdiğini göstermektedir.
Temizlenme
Tavuklar kum banyosu yaparak temizlenirler. Ancak kafeslerde hayvanlar toprağa basamadığı ve erişimi olmadığı için ne yazık ki kum banyosu yapamaz. Hayvanlar içgüdüsel olarak yemliklerindeki yemlerine veya kafesin tellerine sürtünerek bu davranışlarını sergiler. Ancak tabii ki bu onların temizlenme ihtiyacını karşılamaz. Bu yüzden sık sık aynı hareketi tekrarlarlar.
Yumurtlama
Tavuklar yılda 200-300 kere yumurtlar. Yumurtlama hayvanlar için stresli bir eylemdir. Tavuklar yumurtlarken kendilerini güvende ve rahat hissedecekleri yumuşak, gizli bir alan isterler. Ancak kafeslerde bu alanlar yoktur. Bu nedenle tavuklar en azından kafesin köşelerinde yumurtlayabilmek için birbirleriyle kavga ederler.
Yukarıda belirttiğimiz üzere başka yumurta üretimi sistemlerinde de hayvan eziyeti mevcuttur. Ancak bu sayılan problemler kafes sistemine özgüdür. Alternatif sistemlerde hayvanlar en azından toprağa ayak basar, hareket eder, tüneyerek uyuyabilir, kum banyosu yapabilir ve folluklarda yumurtlarlar.
Bütün hayatınız boyunca tek bir odada beş kişi ile birlikte kaldığınızı düşünün. Yatacak yeriniz yok, kollarınızı açamıyorsunuz, yürüyemiyorsunuz, gerinemiyorsunuz, duş alamıyorsunuz, odada bitmeyen bir kavga var. Yumurtası için yetiştirilen tavukların hayatı işte tam olarak bu. Yumurtanın üç kuruş daha ucuz olması, yüz milyondan fazla hayvana bu eziyeti yaşatmaya değer mi?
Masum hayvanların çektiği kafes eziyetine dur diyoruz. Endüstriyel kafeslerden kurtulmak için çalışıyoruz.
Bağışlarınızla Kafessiz Türkiye’ye destek olun.